کک و مک و لکه های پوستی :
لک ها و نقطه های تیره ای رنگی که روی پوست ایجاد می‌شوند معمولاً برای افراد احساس ناخوشایندی ایجاد می‌کنند. کک و مک، لک های بارداری و لکه های کبدی در نقاط مختلف روی پوست صورت، دست و گردن ایجاد می‌شوند. برخی افراد این لکه ها را بخشی از زیبایی فردی می‌دانند اما برای بسیاری وجود این لک ها آزاردهنده است.
لکه های قهوه ای رنگ روی پوست به دلایل متفاوتی ایجاد می‌شوند؛ قرار گرفتن در معرض نور خورشید در طول زمان، مصرف برخی داروها مانند استروژن و سایر هورمون ها و عوامل ژنتیکی، همه باعث ایجاد لکه های قهوه ای روی پوست می‌شوند. به طور کلی، یک نقطه قهوه ای رنگ یک منطقه کانونی است که در آن تعداد بیشتری از سلول های رنگدانه به نام «ملانوسیت» یا تعداد مولکول های رنگدانه ای بیشتری به نام «ملانین» در ملانوسیت افزایش یافته است. بیشتر لک ها در معرض نور آفتاب در قسمت هایی مثل صورت، گردن، ساعد و پشت دست ها ایجاد می‌شوند. لک انواع مختلفی دارد که شامل کک و مک، لنتیگو، انواع خال‌ها، لک های حاملگی، لک های ناشی از آفتاب، لک های ایجاد شده به دنبال ضایعات پوستی یا هر نوع التهاب پوستی، لک های پیری و نهایتاً سرطان های پوستی است. اغلب سرطان های پوست در ابتدا به صورت لک نمایان می‌شوند.
لکهای پوستی به علل مختلفی ایجاد می‌شوند و انواع متفاوتی دارند؛ کک و مک یکی از انواع لک های پوستی است. کک و مک، به لکه های پوستی گفته می‌شود که مسطح بوده و به صورت نقاط قرمز یا قهوه ای روشن هستند. این لکه ها معمولاً در ماه های تابستان پررنگ تر و نمایان تر می‌شوند و برعکس، در ماه های زمستان کم تر نمایان هستند و معمولاً در افرادی دیده می‌شوند که بیشتر در معرض نور آفتاب قرار دارند. کک و مک بیشتر در بین افرادی شایع است که رنگ پوست آن ها روشن تر است. همچنین لک ها ممکن است به دلیل بارداری و یا مصرف داروها ایجاد شوند علاوه بر این افزایش سن نیز می‌تواند عاملی برای بروز لک های پوستی باشد. بنابراین شیوه درمان و برطرف کردن هر یک از این لک‌ها هم با توجه به نوع آن متفاوت خواهد بود.
لکه های کوچکی که روی پوست ایجاد می‌شود معمولاً به اندازه یک تا سه میلیمتری هستند و گرد یا بیضی شکل هستند و به رنگ قهوه ای روشن و تیره در پوست ایجاد می‌شوند. معمولاً قسمت هایی از پوست که بیشتر در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرد مثل صورت، پشت دست‌ها، ساعد، گردن و سینه این لکه ها نمایان تر هستند.
انواع لکه های پوستی :
ملاسما :
ملاسما یکی از عارضه های شایع پوستی است که بیش از 90 درصد مبتلایان به آن بانوان هستند. ملاسما ممکن است در اثر نور خورشید ایجاد شود، اما این حالت نادر است. چون ملاسما عموماً در میان بانوان باردار مشاهده می‌شود، به "ماسک بارداری" نیز معروف است. این نوع تغییر رنگ پوست به صورت لکه های قهوه ای رنگ محوی بروز می‌یابد که غالباً روی گونه، پیشانی یا گیجگاه دیده می‌شود. این لکه های قهوه ای، ارثی یا پیامد تغییرات هورمونی مانند بارداری یا یائسگی است. علت اصلی ملاسما تغییرات هورمونی است که در دوران بارداری بروز می‌یابد؛ ملاسما فرآورده جانبی مقادیر زیاد استروژن و پروژسترون است که در این دوران حساس تولید می‌شود. این لکه ها غالباً روی پیشانی، گونه، چانه و بینی مشاهده می‌شود.
لکه های پیری یا کبدی :
لکه های پیری به لکه های صاف خاکستری، سیاه یا گاهی قهوه ای رنگی گفته می‌شود که روی سطح پوست ایجاد می‌شود. لکه های پیری یا کبدی لکه های تیره کوچکتری هستند که معمولاً در سالمندانی مشاهده می‌شود که پوستشان سالها در معرض تابش نور خورشید بوده است. لکه های پیری غالباً روی صورت، شانه، بالای پشت بدن، بازو و پشت دست ایجاد می‌شود.
هیپرپیگمانتاسیون پس از التهاب :
این نوع لک صورت پیامد صدمه یا آسیب التهابی پوست است. بعضی از علل هیپرپیگمانتاسیون پساالتهابی عبارت است از :
- جوش و آکنه: این ضایعات پوستی، به ویژه کیست یا ندول، پس از التیام یافتن لکه تیره رنگی را روی پوست به جا می‌گذارند.
- درمان نامناسب با لایه بردارهای شیمیایی یا جراحی با لیزر به هیپرپیگمانتاسیون می‌انجامد.
- راش‌های پوستی مانند بیماری صدف و اگزما غالباً پوست را تیره می‌کند.
- حتی موارد به ظاهر بی‌ضرری مانند الکترولیز و وکس پا واکنش‌های غیرعادی سلول‌های ملانین را برمی‌انگیزد.
درمان و کاهش هیپرپیگمانتاسیون از سه اصل کلی زیر پیروی می‌کند :
- رنگ سطحی برداشته می‌شود تا لایه برداری طبیعی تحریک شود.
- فعالیت سلول‌های رنگدانه با استفاده از بازدارنده‌های ملانین سرکوب می‌شود.
- علل تولید بیش از حد ملانین تشخیص داده می‌شود تا بتوان از پوست در برابر این عوامل محافظت کرد.
کک و مک :
کک و مک شایع ترین لکه پوستی است که دلیل آن قرار گرفتن در معرض نور شدید خورشید است. کک و مک لکه های قهوه ای رنگ کوچکی است که معمولاً اطراف بینی، زیر چشم و روی گونه ها ایجاد می‌شود؛ البته هر نقطه ای از پوست که در معرض آفتاب باشد، مستعد کک و مک زدن است. هر چه قدر پوست شما روشن تر باشد، بیشتر مستعد بروز کک و مک است چرا که پوست شما در مقابل نور آفتاب آسیب پذیر‌تر و حساس تر است و البته واضح است که لکه های کک و مک در پوست روشن بیشتر نمایان هستند. کک و مک همچنین در میان افراد با موهای قرمز شیوع بالاتری دارد. شدت کک و مک متغیر است، گاهی فقط چند نقطه روی بینی است و گاهی کل پوستی را می‌پوشاند که زیر نور آفتاب هیچ پوششی نداشته است.
در برخی از افراد که ژن گیرنده ملانوکورتین-۱، غالب است باعث می‌شود ملاتونین پوست به جای این که به طور مساوی در سر تا سر بدن توزیع شود، در نقاطی، به صورت خوشه ای تجمع پیدا کند. این افراد از دوران کودکی روی پوست خود، کک و مک دارند. در صورتی که شما به طور ژنتیکی مستعد کک و مک باشید، به احتمال زیاد با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب، روی پوستتان لکه های کک و مک به وجود می‌آیند.
بنابراین ترکیبی از عامل ژنتیک و نور آفتاب است که باعث بروز کک و مک پوست صورت می‌شود. در صورتی که برای درمان کک و مک های پوستی خود به پزشک مراجعه کرده باشید، احتمالاً پزشکتان به شما گفته است که این کک و مک‌ها بی ضرر هستند و هیچ خطری برای سلامتی شما ندارند و بنابراین، واقعا دلیلی برای درمان آن وجود ندارد. با این حال اگر از وجود کک و مک‌های پوستی خود ناراضی هستید میتوانید با استفاده از روش‌های زیر کک و مک صورت را از بین ببرید.
روش های از بین بردن کک و مک :
- انرژی حرارتی نور که توسط دستگاه (لیزر یا IPL) به سطح پوست تابانده می‌شود باعث گرم شدن لایه‌ی بالایی پوست می‌شود و ملانین موجود در پوست را هدف قرار می‌دهد. ملانین ماده‌ای است که عامل تیره بودن پوست در نواحی بروز کک و مک می‌باشد. گرمایی که از نور تابانده شده به پوست جذب شده است، باعث تحریک سلول‌های پوستی به تولید کلاژن می‌شود و به همین خاطر پوست شما به ظاهر طبیعی خود باز می‌گردد، لک صورت محو می‌شوند، رنگدانه های پوستی با هم ترکیب می‌شوند و پوست ظاهر صاف و یک دستی پیدا می‌کند و در مجموع پوست شما شاداب تر و جوان تر می‌شود.
- انرژی نوری جذب شده توسط لکه های روی پوست به گرما تبدیل می‌شود و باعث تخریب ملانوسیت‌های اضافه می‌شود. کک و مک‌های پوست که معمولا دو برابر تیره تر از رنگ طبیعی پوست هستند، ظرف ۷ تا ۱۰ روز پس از درمان کم کم محو می‌شوند و از بین می‌روند.
- رادیوفرکوئنسی: از امواج رادیوفرکوئنسی برای از بین بردن لکه ها و کک و مک هایی استفاده می‌شود که با بالا رفتن سن فرد ایجاد می‌شوند. قبل از درمان کک و مک پوست با رادیوفرکوئنسی، از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. ممکن است بعد از درمان در محل مورد نظر سرخی و تورم خفیف وجود داشته باشد که ظرف چند روز برطرف می‌شود.
- لیزر CO2: در این روش درمانی، لیزر به عمق پوست نفوذ می‌کند و در عین حال هیچ آسیبی به بافت سالم پوست وارد نمی‌کند. در این روش برای روشن کردن پوست، لایه خارجی پوست برداشته می‌شود و بافت سالم زیر این لایه، لایه جدید و سالمی را روی پوست تشکیل می‌دهد که هیچ لکهای روی آن وجود ندارد. در این روش، اشعه لیزر از عناصر کربن دی‌اکسیدکربن، هلیوم، نیتروژن و هیدروژن تشکیل شده است. لیزر CO2 دارای نتایج بسیار چشمگیری است اما نیازمند دوره‌ی ریکاوری بلند‌مدت می‌باشد. به همین علت در برخی موارد ممکن است در رنگ پوست شخص تغییر کمی به وجود بیاید.
- پیلینگ شیمیایی: این روش تنها در صورتی به نتیجه می‌رسد که عمق لکه‌های پوستی و کک و مک صورت زیاد نباشد. یک محلول شیمیایی که ترکیبی از فنول، تری‌کلرواستیک‌اسید (TCA) و آلفاهیدروکسی‌اسید (AHA) می‌باشد، برای لایه برداری پوست و از بین بردن لکه های پوستی استفاده می‌شود. بعد از انجام درمان، پوست قرمز خواهد بود که بهبود آن در حدود یک هفته زمان می‌برد.
- لایه برداری با لیزر: در روش لایه برداری با لیزر از دستگاه لیزر برای برداشتن لایه خارجی پوست استفاده می‌شود تا سلول‌های جوان تر در زیر این لایه نمایان شوند. این روش باعث روشن شدن و صاف شدن پوست می‌شود. بعد از لیزر درمانی، پوست کمی متورم خواهد بود که این حالت ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت برطرف می‌شود.
جلوگیری از بروز کک و مک :
بهترین کار این است که قبل از این که پوست دچار کک و مک شود، از بروز آن جلوگیری کنیم
- باید تا جای ممکن در معرض نور آفتاب قرار نگیرید، خصوصاً در ساعات اوج تابش نور خورشید در روز. هر بار که از خانه بیرون می‌روید حتما از کرم ضد آفتاب با فاکتور حفاظتی بالا استفاده کنید.
- در صورتی که برای مدت طولانی در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرید، لازم است هرچند ساعت یکبار، دوباره به پوست خود کرم ضد آفتاب بزنید.
- در هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب از کلاه و عینک آفتابی استفاده کنید.
- از قرار گرفتن در معرض سایر منابع اشعه UV خودداری کنید. استفاده از تخت‌های برنزه شدن و لامپ‌های خورشیدی مخصوص برنزه شده بسیار خطرناک است، چرا که اشعه‌ی ماوراء بنفشی که این دستگاه‌ها تولید می‌کنند، می‌تواند به پوست شما صدمه بزند. برنزه کردن پوست باعث تیره تر شدن و نمایان تر شدن کک و مک می‌شود.
بنابراین بهترین راه برای پیشگیری از بروز کک و مک، دوری کردن از آفتاب است. همچنین لازم است حتی در صورتی که بیرون از خانه نیستید نیز از پوست خود در برابر آفتاب حفاظت کنید. در صورتی که پوست شما در معرض اشعه UVA با طول موج ۳۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر قرار گیرد، کک و مک‌های روی پوست شما تیره‌تر می‌شوند. از آن جایی که این طول موج از نور آفتاب توسط شیشه فیلتر نمی‌شود، بنابراین حتی زمانی که در خانه هستید نیز، نور آفتاب می‌تواند به پوست شما آسیب بزند. این طول موج نوری، همچنین توسط لامپ‌های فلورسنت نیز ساطع می‌شود. بنابراین اگر از نور فلورسنت استفاده می‌کنید و روی پوست خود کک و مک دارید، لازم است در مواقع قرار گرفتن در معرض نور فلورسنت، از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.
روش‌های درمان لک های پوستی :
کرم‌های تجویزی :
اکثر کرم‌های تجویزی ترکیبی از هیدروکوئینون و رتینول هستند که به لایه برداری از سلول های لک پوستی کمک می‌کنند. اما نباید انتظار داشته باشید که به سرعت به نتیجه برسید، چندین هفته یا حتی چندین ماه باید از کرم استفاده کنید و منتظر بمانید.
البته بعضی کرم‌های هیدروکوئینون حاوی غلظت بالایی از مواد مؤثر هستند که به نوبه خود باعث لک شدن پوست می‌شوند. بنابراین از مصرف خودسرانه این کرم‌ها خودداری کنید و حتماً با متخصص مشورت کنید.
لایه بردارهای شیمیایی :
اگر لک های صورت مقاوم تر باشند، بهتر است لایه برداری با مواد شیمیایی را امتحان کنید. بعضی از لک های پوستی جدی تر هستند و باید آنها را با لایه بردارهای شیمیایی درمان کرد. لایه برداری درمانی ایمن و موثر برای مشکلات رنگدانه ای پوستی است.
میکرودرم ابریژن :
اگر لکه های تیره کمی روی پوستتان وجود دارد، میکرودرم ابریژن را به شما توصیه می‌کنیم. میکرودرم ابریژن رویکردی جامع برای مراقبت از پوست است. در این روش غیرجراحی ایمن و مؤثر پوست با کریستال های بسیار ریز ساییده می‌شود، سپس کریستال‌ها و سلول‌های پوستی تغیر رنگ داده که با سایش از روی پوست جدا شده است با نیروی مکش از روی پوست جمع می‌شود. در این تکنیک سایش ملایمی روی پوست اعمال می‌شود که نتایج رضایت بخشی را به دست می‌دهد. ناراحتی ناشی از میکرودرم حداقل است و بیمار می‌تواند بدون نیاز به استراحت فعالیت‌های معمول خود را بلافاصله از پس درمان دنبال کند.
لیزر :
اگر تغییر رنگ پوست شدید باشد و به نظر بیاید که این لک‌ها پاک نشدنی باشد، بدون هیچ شک و تردیدی به سراغ پاکسازی با لیزر فرکشنال بروید. البته لیزردرمانی فقط و فقط باید توسط متخصص مجرب انجام شود. لیزرهای جدید بسیار ایمن تر از لیزرهای قدیمی هستند، هرچند هنوز هم پس از لیزردرمانی احتمال بروز عوارض وجود دارد. بعضی لیزرها برای پوست‌های تیره تر و یا برای بیماران آسیایی مناسب نیست. لیزرهای متعددی وجود دارد که بهترین نوع آن برای هر بیمار متناسب با رنگ پوست و ضایعه پوستی انتخاب می‌شود. پس از درمان لک های پوستی با لیزر نیازی به استراحت کردن نیست، اما ممکن است پوست پس تا چند روز قرمز و حساس باشد.
مزوتراپی :
مزوتراپی درمانی ایمن و مؤثر است که برای رفع بسیاری از ضایعه های پوستی کاربرد دارد. در مزوتراپی مخلوطی از مواد دارویی و طبیعی مانند ویتامین ث به کار برده می‌شود تا نشانه های آشکار ترک های پوستی و اختلال های رنگدانه ای پوستی همچون ملاسما کاهش یابد. در مزوتراپی تزریق‌های بسیار ظریفی مستقیماً در ناحیه های آسیب دیده پوست انجام می‌شود. مزوتراپی موثرترین روش برای درمان لکهای پوستی است که سریع ترین نتیجه را نیز به دست می‌دهد.
میکرونیدلینگ :
میکرونیدلینگ با قلم سوزنی MD یکی از روش‌های درمان لک صورت و ضایعات پوستی است. انتظار نداشته باشید که لک ها در عرض یک روز ناپدید شود، اما پس از 3 تا 6 جلسه درمان و مصرف فرآورده های مراقبت از پوست در منزل میتوانید به تدریج شاهد محو شدن لک‌ها باشید.
توصیه هایی برای پیشگیری از لک های پوستی :
- پوست را دستکاری نکنید و به جز کرم ضدآفتاب از دیگر فراورده‌های مراقبت از پوست نیز استفاده کنید. فراموش نکنید که کرم ضدآفتاب را هر دو ساعت یک بار تجدید کنید.
- هنگام قرار گرفتن در محیط گرم، زیر نور خورشید، در تماس با انواع اسانس‌ها یا هر آنآن چیزی که احتمال دارد تغییری را در لایه اپیدرم ایجاد کند، مراقب پوست باشید.
- آقایان باید بیشتر از بانوان مراقب موهای درون روییده صورت باشند.
- حتی یک کلاس یوگای داغ یا سونا رفتن نیز ممکن است تغییرات رنگدانه‌ای پوست را به دنبال داشته باشد.
- به خاطر داشته باشید که به محض استفاده از روشن کننده‌های شیمیایی نور خورشید را جذب می‌کنید. کلاه را در روزهای آفتابی فراموش نکنید.
- استفاده از سرم ویتامین ث یا آنتی اکسیدان نیز ضرری ندارد.
